Bu grup Yozgat Büyükmahal Köylülerini ve tanıdık çevre köylüleri bir araya getirmek amacı ile kuruldu.
Grup üyelerinin bol bol fotograflarla desteklemesini ve duvar yazıları ile kendisini, ailesini tanıtmasını, tartışma panosuna katılıp fikir beyan etmelerini rica ederim.
BÜYÜKMAHAL KÖYÜ
Büyükmahal, Yozgat ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
TARİHİ:
Köyün eski adı Osmalı kayıtlarında Mahal-ı Kebir olarak geçmektedir. Zaten Büyükmahal'da bu anlama gelmektedir: Kuruluşu kesin olarak bilinmemekle beraber 500 yıllık olduğu sanılmaktadır. M.Ö. Anadolu’da kurulan medeniyetlerden Hitit Medeniyetinin merkezi olan Alacahöyük'e yakındır. Köy Kadimoğlu, Deli Ali Efendi, Hacı Ali, Değirmencioğlu, Dervişoğlu, İmamgiller, İspirgiller, Zurnacıgiller, Dereli sülaleleri tarafından kurulmuştur. Bu sülalelerden Kadimoğlu, Deli Ali Efendi sülaleleri köyün yerlileri olup, Değirmencioğulları Sivas'tan, İspirgiller Erzurum'dan, İmamgiller Aydın'dan, Dervişoğulları Hacıbektaş’tan, Zurnacıgiller ise Çorum'dan gelmişlerdir. Büyük Mahal, Yozgat'a 20 kilometre mesafede, komşu köyleri Deremum, Dere Kışla, Aktaş, Sarımbeyli olan bir Alevi köyüdür. Osmanlı Mahkeme kayıtlarında 1800'lü yıllara ilişkin bilgiler bulunmaktadır.
Ancak köyde bulunan soyadlarından (Salman, Kayaaslan, Altınok, Bektaş vb) faklı Türkmen boylarından oluştuğu kökenin Kızılkocaoğlu döneminden kalan Salmanlı aşiretine mensup üyeler olduğu tahmin edilebilir. Ancak 1800'lü yılların sonundaki Bektaşi etkisini unutmamak gerekir.
Not: Köy, bir Salmanlı obası köyüdür. Salmanlı obası hakkında bilgi aşağıdadır.
Salmanlı, bir Avşar obasının adıdır. Büyük bir topluluk olan Salmanlılar (Süleymanlılar da denir) 16. yy’da Kadirli’de bulunan önemli boylar arasındaydı. Bunların bir kısmı Zamantı bölgesinde (Kayseri) yerleşti. Sonraki devirlerde Salmanlılardan önemli bölüklerin Anadolu'nun çeşitli mıntıkalarına dağıldıklarını görüyoruz. 1613 yılında Çankırı bölgesindeki Türkmenler arasında Büyük ve Küçük Salmanlı olarak adı geçiyor. Bu gruptan bazıları Yozgat tarafına geçerek iskan olmuştur. Salmanlıların bir bölümü ise Batı Anadolu’ya doğru yayılmıştır. 1691 yılında Salmanlılar, Batı Anadolu’da (Afyon-Isparta civarı) iskan edildi. Buradan da bir kısmı çevre illere yayıldı. Salmanlıların diğer grupları da Karaman, Maraş ve Adana yöresinde yerleşti. Günümüzde Maraş ve Çorum yöresindeki Salmanlılar, bunların torunlarıdır. Osmanlı kaynaklarından takip edilebildiği kadarıyla Salmanlı Avşarları Adana, Aksaray, Alanya, Amasya, Ankara, Antep, Aydın, Bigadiç, Bor, Boyabat, Boz-Ok (Kocalı kazası), Çankırı, Çorlu, Çorum, Çöl-Abat, Çukurova, Danişmentli, Dazkırı, Diyarbakır, Edirne, Eyüpeli, Geyikler, Göksün, Gördük ve Timurcu – Saruhan, Gülnar, Halep, Hamit, Is-parta, İzmir, K. Sahip, Karahisar-ı Şarki, Kangal, Kars-ı Maraş, Kastamonu, Kaş, Kayseri, Keçiborlu, Keskin, Kırşehir, Kilis, Kirmastı, Konya, Kozan, Kütahya, Malatya, Maraş, Niğde, Rakka, Sandıklı, Sivas, Sungurlu, Tarsus, Teke, Tire, Yeni-İl, Yenişehir – Aydın, Zamantı ve Zeyne – İç-El’de ve Bal-kanlarda Kili ve Akkerman, Selanik, Kırcaali, Çirmen’de yerleşmiştir.
(Kaynak: Adnan Menderes KAYA - Avşar Türkmenleri kitabı). Ayrıca Salmanlılar hakkında Hamza AKSÜT'ün araştırmalarına bakılabilir.
Köyün Değirmen ve Bağ olarak adlandırılan mevkilerinde, eski Rum yerleşim alanı bulunmaktadır.
Çerkez Ethem'in bastırdığı Çapanoğlu ayaklanması sırasında Çapanoğlu'nun köyü Arap Seyfi'ye gelinmeden çatışmalar bu köyün kuzey bölgesi içerisinde gerçekleşmiştir.
Köyün bir İlköğretim Okulu, Postahanesi, Camisi, Cem Evi, Köy odası ve sağlık ocağı bulunmaktadır. Bütün Anadolu köylerinde olduğu gibi köyün nüfusu Almanya, Belçika, Fransa gibi yabancı ülkelere, Ankara, Kayseri, Antalya başta olmak üzere diğer şehirlere göçmüştür.
KÜLTÜR:
Köyde belli başlı tarihi eser olmamasına karşılık; zaman içinde tahrip olmuş, Roma dönemine ait eserler ile Bağ olarak adlandırılan mevkide Rumlardan kaldığı sanılan bir mezarlık ve çanak kalıntıları bulunmaktadır. Güneydeki dere üzerinde eskiden kalma yedi su değirmeni kalıntıları ve köy içerisinde bulgur dövülmesi için soku taşlarını ve seten kalıntıları görmek mümkündür.
Tüm Anadolu köylerinde olduğu gibi yazılı gelenekler yerine sözlü gelenek Büyükmahal'da da hakimdir. Kişiler lakapları ile çağrılır, yakıştırmalar özgün kişiliklerle yapılır. Her yerin meşhur birşeyi olduğu gibi Büyükmahal'ın da çayı meşhur olduğu kabul edilir. İyi çay Çamcı denilen kaynak sudan yapılıp, Ortalık kaynak suyuna itibar edilmez.
Köyde Gobel(erkek çocuk), Ka(Ağa), Bıldır(Geçen Yıl), Go(Gök), Sındı(Makas), Urelüğün(Önceki Gün), Bibi(Hala), Kırmızı(Domates) gibi yerel sözcükler kullanılır. Öz Türkçe yapısına uygun olarak R, L vb. harflerle başlayan sözcükler başına sesli harf getirilerek değiştirilir.(Örneğin Rıza yerine Irıza, Rus Buğday yerine Urus Buğday, Limon yerine İlimon gbi).
Tekke adı verilen tepeye bir tür kutsallık atfedilmiştir. Kurbanlar orada kesilir, bayramlarda toplu olarak Tekke'ye çıkılır. Tekke'den ağaç kesilmesi günah olarak kabul edilip, ağaç kesenlerin başına gelen kötü hikâyeler anlatılır.
Köyde genel olarak Alevi kültürü hakimdir. Şamanizm inançları genel olarak yaşamaktadır. Nazar, ağaçlara çaput bağlama, canlıların kutsallığı, çocukların kötü ruhlardan etkilenmemeleri için değersiz gösterme duygusuyla konulan Satı, Satılmış, Garip benzeri isimler bunlardan bir kaçıdır. Çoğunlukla mevcut durumda konulan isimler gerçek konuluş amaçlarını yitirmiş çoğunlukla aile byüklerinin adını yaşatma amacına kaymıştır.
Köyün bilinen tarihinde Alevi ve Şaman inancının temelinde yeralan canlının kutsallığı hususu köyün bilinen tarihinde 1974'e kadar hiç bir öldürme olayına rast gelinmemiştir. 1974 yılında yaşanan bir anlaşmazlık sonucu ölüm olayı, köyün halen belleğinden silinmemiştir.
COĞRAFYA:
Yozgat merkezine 23 km uzaklıkta, Yozgat/Alaca yolu üzerindedir. İrili ufaklı tepeler genel arazi yapısını oluşturmaktadır.
İKLİM:
Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir.
NÜFUS:
Yıllara göre köy nüfus verileri
2000 376
1997 364
EKONOMİ:
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
MUHTARLIK:
Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.
Seçildikleri yıllara göre köy muhtarları:
2009-yılmaz DENİZ
2004 - Yılmaz Deniz
1999 - Cemal Doğruer
1994 - Cemal Doğruer
1989 - Rıza Doğanyiğit
1984 - Pirzade Korkmaz
ALTYAPI BİLGİLERİ:
Köyün ilköğretim okulu, içme suyu şebekesi,kanalizasyonu, PTT acentesi, sağlık ocağı,Tarım Kredi Kooperatifi sadece ana yolu üzerinde asfaltı, elektriği, telefon hizmeti vardır. Kayda değer adli olay çıkmadığından Jandarma karakolu 1990 tarihinde kapatılmıştır.